تاریخچه دف
کلمه دف در اصل عبری است و به معنی کوبیدن می باشد. هرگاه سیر فرهنگی – اجتماعی دف را به عنوان یکی از ابتدائی‌ترین سازهای کوبه ای بنگریم به این نتیجه می رسیم که این ساز با صدای گیرایش هیچگاه متعلق به فرهنگ یا مکان خاصی نبوده، چرا که ردپای پیدایش و ساخت اولیه آن را به هیچ قوم یا ملیتی نمی توان نسبت داد.ساختن، نواختن و استفاده از این ساز همواره در فرهنگهای مختلف متداول بوده و در هر قوم با توجه به آداب و رسوم و سنتهای حاکم، کاربرد ویژه ای داشته است. در برخی قبایل از دف به عنوان ساز اصلی در مجالس سور و شادی استفاده می شده است، حال آنکه در قومی دیگر استفاده از این ساز مخصوص مراسم جنگ و کارزار بوده و برخی دیگر آن را برای اجرای مراسم آئینی مذهبی مورد استفاده قرار می‌داده‌اند. در برخی قبایل رسم بر این بوده که برای دف قربانی کنند و یا در هنگام نواختن دف با قربانی کردن گوسفند نسبت به دف و نوازنده آن ادای احترام نمایند. از نشانه های حضور دف در میان مردم نقشهای حجاری شده دسته ای از نوازندگان در خرابه های باستانی آسوره می باشد که در میان آنان سازهای گوناگون از جمله ساز دف به چشم می خورد که از نظر ساختمان تفاوت چندانی با دف امروز نداشته است. از دیگر آثار، نقش برجسته کاهنان معبدی است که همراه چند نفر دف نواز و چنگ نواز در حال هدیه کردن قربانی خود می باشند. بر طبق روایاتی که از روزگاران کهن در ادبیات ایران باستان آمده است مراسم جشن نوروز و تحویل سال پارسیان در دوران شاهنشاهی هخامشیان و بعدها ساسانیان توسط نوای دف همراهی می شده است.در نقشهای حکاکی شده در خرابه های نینوا پایتخت کشور باستانی آشور در بین نوازندگان ، نوازنده ای در حال نواختن نوعی ساز کوبه ای دایره شکل که تناسب بسیار زیادی به ساز دف امروزی دارد ، می باشد. پس از ظهور اسلام در شبه جزیزه عربستان و با توسعه این قلمرو، اعراب نواختن دف را از ایرانیانی که به عنوان اسیر جنگی در میان آنان بودند آموختند. پس از تحریم موسیقی توسط چندی از دینداران که موسیقی را تنها در بعد نفسانی آن دیده و از بعد روحانی آن بی خبر مانده بودند، عرفا دریافتند که برای تزکیه و پالایش روح در کنار دستورات شرع، استفاده از عناصری نظیر عشق، موسیقی، شعر و سماع می تواند از مؤثرترین شیوه ها برای وارهیدن از عالم جسمانی و عروج به عالم روحانی باشد و انسان را به تجربه لحظات بی خویشی و تهی بودن از منیّت و خودی برساند.
این ساز را می توان از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داد.چه در رابطه با ساختار و اجرای آن و چه از بعد حضور دف در خانقاه، موسیقی فولکلور، موسیقی سنتی و موسیقی ارکستر ملی. ایران سرزمینی است پهناور، دارای اقوام مختلف با آداب و رسوم و فرهنگ مخصوص به خود که هر کدام در پهنه جغرافیایی و فرهنگی خود در حال زیستند: فارس ها، کردها، گیلک ها، ترک ها، لرها و ... که تمامی این فرهنگ ها در زیر لوای یک فرهنگ بزرگتر به نام ایران به طور مسالمت آمیز در حال زیستند و فرهنگ ایرانی همچون نخ تسبیحی دانه های مختلف این فرهنگ ها را به هم متصل ساخته است که این اتحاد و همبستگی قرن هاست در جوار هم و بدون مشکلی ادامه داشته و دارد. امروزه در ایران به شکل شگفت انگیزی علاقه مندی مردم به نواختن دف رواج پیدا کرده است که دست کم در صد سال گذشته بی سابقه بوده است. دف بویژه بیشتر در کردستان، کرمانشاهان، کرمان و یزد شوریدگی شوریده حالان مست را باعث است. نوازندگان قدرتمند دف همراه با نوای تاس و تنبور و شمشال و با آواز خوانی که اشعار را به زبان محلی و گاه فارسی اجرا می کنند، فضای این مجالس را غرق عشق و شور و رقص و موسیقی می کنند. در حقیقت امروزه در میان سازها دف بیشتر بازتاب رنجها، دردها، عاشقانه ها، حماسه ها و عارفانه های ژرف سرزمین ما ایران شده است.در مشهد که به خاطر مهاجرت کردها مخصوصا کردهای قوچان، همچنین در موسیقی فولکلور خراسانی هم از ساز دف استفاده می شود.در مناطق شمال ایران، در گیلان و مازندران هم از ساز دف استفاده می شود که باز از مهاجرت کردها تاثیر پذیرفته است که در برخی از مناطق گیلان سکنی گزیدند ، مثل:تالش، ماسال، رودبار و ... که در موسیقی شان از آن استفاده می کنند.در مناطق مرکزی ایران همچون تهران،اصفهان،کرمان،شیراز و...از دف به شیوه های مختلف استفاده می کنند و در مناطقی چون اهواز و آبادان نوعی سنت و عرف حاکم است که اگر شخص در دریا غرق شود ،عده ای دف نواز در کنار ساحل شروع به نواختن دف می کنند؛ زیرا معتقدند که از آن طریق جنازه فرد غرق شده از آب بیرون خواهد آمد. اما آنجا که دف به اوج بلوغ و بلندای شان خود رسیده است کردستان و کرمانشاه است که نام این دو چنان با هم عجین شده که هرکدام یادآور نام دیگری است: دف و کرد.